Daha önceki bir yazımda "Yabancı Hakem Şart" başlığı atmıştım.
Unutuldu ama aslında yabancı hakem Türkiye'ye yabancı değildir. Üstelik ilk isteyen ve yerli hakemlere isyan bayrağı çeken takım da Beşiktaş olmuştur.
Yerli hakemlerin yeterli ve tarafsız olmadığı gerekçesiyle yabancı hakem getirme uygulaması ilk kez 1952'de yapıldı. Bu tarihte Beşiktaş'ın öncülüğünde Galatasaray ve Fenerbahçe'nin de katılmasıyla, bu üç takımın kendi aralarında bir başka deyişle derbi maçlarda ücretini bu kulüplerin ödeyeceği yabancı hakem getirileceği ilan edildi. O yıllarda art arda meydana gelen hakem tartışmaları yüzünden ve artık futbolun profesyonel olarak oynanmaya başlamasından dolayı Federasyon bu duruma karşı koyamadı.
İLK YABANCI HAKEM
10 Şubat 1952'de yapılan ve 1-0 Beşiktaş'ın kazandığı Beşiktaş- Fenerbahçe şampiyonluk maçını İtalyan Sylvano Ermano yönetti. Dönemin gazeteleri hakemin çok iyi olduğunu ilan etmesi ve kamuoyunda da böyle kabul edilmesi yabancı hakem uygulamasının haklı olduğunu zihinlere yerleştirdi.
Sylvano Ermano Türkiye'nin yabancısı değildi. 26 Kasım 1949'da oynanan 1-0'lık Adalet-Vefa maçını da o yönetmişti. Bu maç, Türkiye'de oynanan ve yabancı hakemin yönettiği ilk maçtır.
Ermano, bir hafta önce oynanan Türkiye-Suriye Dünya Kupası eleme maçında yan hakem olarak görev yapmıştı, o yüzden Türkiye'de bulunuyordu. O maçın diğer yan hakemi Guido Angelin Adale-Vefa maçından sonra oynan Galatasaray- Beykoz, orta hakem Gamba da bir gün sonra oynanan ve asıl zor maç olarak görülen Beşiktaş-Fenerbahçe karşılaşmasında düdük çalmıştır.
O iki güne sığan yabancı hakem uygulaması çok beğenildiği için akıllarda olumlu olarak kalmış ve üç sene sonra tekrar gündeme gelince bilinen isim Ermano davet edilmişti.
Türk Hakemleri ise bunun kendilerine hakaret olduğunu ifade ederek profesyonel ligi boykot kararı aldı. Futbol Federasyonu ise bir süre sonra İtalyan Federasyonu'yla anlaşarak her hafta hakem getirmeyi mevzuata uygun hale getirdi.
Tartışmalarla süren yabancı hakem uygulaması 1970'de tamamen kaldırıldı.
İŞTE HAKEMLİK TARİHİ
Futbolda tartışmaların odağı olan hakem uygulamasının ilginç tarihinden de biraz bahsedelim...
Futbolda hakem olması kuralların kağıda geçtiği 1863 yılında düşünülmemişti. İhtiyaç duyulup hakem sıfatıyla birilerinin maçta yer almasının tarihi 1872'dir. Birileri dememizin yani çoğul ifade kullanmamızın nedeni her iki takımın da kendi tayin ettiği hakemleri olması yani sahada iki hakem olmasından dolayı.
Bu iki hakem oyuna karışmadan sadece yapılan itirazları değerlendiriyordu. 1873'te elle oynama, 1874'te de oyuncu atma yetkisi kazandılar. Oyuna karışma yetkisi sahaya müdahale etme zorunluluğu doğurunca 1878'de düdük kullanmaya başladılar.
Hemen akla gelen soru, bu iki hakem kendi aralarında anlaşamazsa ne oluyordu, olacaktır haklı olarak ki öyle de oluyordu. Bu sorunun çözümü aynı zamanda bugün temel olana üç hakem uygulamasını da doğurdu.
İki takımın da kabul edeceği, tarafsız bir 3. hakem uygulaması 1880'de başladı. Bu kişi saha dışında durup, asıl olarak zamanı ve kayıtları tutuyor, oyuncuları uyarıyor ve hatta gerek gördüğünde oyundan atabiliyordu.
Zaman içinde tarafsız hakemin diğer taraflı hakemlerin önüne geçmesi o kişiyi maçın hakemi, diğerlerini de yan hakem de denen yardımcı hakemler durumuna getirdi.
ZAMAN GÖSTERECEK
Bugünkü büyük yetkilere sahip olmaları, maçın hakimi olmaları ve doğrudan sahada koşmalarının tarihi ise 1890'dır. O günden sonra çok uzun süre sistem değişmedi, yakın zamanlarda ise dördüncü hakem, ekstra kale arkası hakem uygulamaları bile itirazların, hakem tartışmalarının önüne geçemedi. Şimdi de video hakem uygulaması dünya gündeminde. 2018 Dünya Kupası'nda uygulanması düşünülüyor ama henüz yaygın bir kullanıma geçmedi.
Gelişen teknolojinin hayatın her alanı gibi futbola da girmesi kaçınılmaz, sadece nasıl olacağı ve futbolun ruhunun nasıl korunacağını zaman gösterecek.
